แม้ว่าเจดีย์จะสูงเสียดฟ้าแต่ทว่าก็ไม่ได้เกินแรงของผู้ที่มีศรัทธาแน่วแน่ที่พร้อมจะปีนป่ายขึ้นไปข้างบนให้ได้ เพื่อที่จะได้ชื่นชมความงดงามของช่วงเวลาแห่งตะวันที่กำลังจะลับขอบฟ้าในเวลาสายัณห์ แสงอาทิตย์สะท้อนกับหมู่เจดีย์หลายพันองค์ เกิดเป็นภาพที่งดงามสุดคำบรรยาย นับเป็นช่วงเวลาและโอกาสที่ควรจะได้ชมสักครั้ง สถานที่แห่งนี้มีนามเล่าขานว่า “พุกาม” ดินแดนแห่งทะเลเจดีย์นับสี่พันองค์

         แม้ว่าฝนจะมีประโยชน์ที่ทำให้มีน้ำและนำมาซึ่งความฉ่ำเย็น แต่ในอีกมุมหนึ่งฝนก็ก่อให้เกิดความเสียแก่สภาพธรรมชาติเหมือนกันบางแห่งน้ำหลากนอง บางแห่งน้ำท่วม บางแห่งเกิดอุทกภัย การสัญจรไปมาลำบาก ในโลกแห่งความเป็นจริง มีไม่มีอะไรที่ดีโดยส่วนเดียว หรือร้ายโดยส่วนเดียว ย่อมมีทั้งดีและร้ายผสมผสานกันไป  เหมือนดั่งชีวิตปุถุชนคนธรรมดาก็ย่อมมีทั้งได้ทั้งเสียผสมปนเปกันไป บางอย่างได้ บางอย่างเสีย เรียกว่าได้อย่างเสียอย่าง ธรรมดาเป็นไปดั่งนี้

          
          เริ่มเข้าสู่ต้นฤดูฝนมานานพอสมควรแล้ว แต่ฟ้าก็ยังรอฝนมานานเหมือนกัน เพราะฝนไม่ค่อยจะตกต้องตามฤดูกาล หรือหากตกก็มักจะตกในกรุงเทพมหานคร ที่ไม่ค่อยอยากจะพบฝนเท่าใดนัก วันนี้ฝนตกหนักถึงหนักมาก มาพร้อมกับลมกรรโชกแรง เผลอเดินออกนอกห้องแว็บเดียวกลับเข้ามาน้ำนองพื้น ฝนสาดชัดกระหน่ำอย่างแรง ต้นไม้หักโค่นไปหลายต้น ฝนฟ้าปีนี้น่ากลัวจริงๆ แม้ว่าฝนจะมีคุณประโยชน์ต่ออาชีพเกษตรกร แต่ทว่าผู้ที่มีอาชีพอื่นก็พลอยได้รับผลคือความฉ่ำเย็นไปด้วย ฝนคือความหวังอันยิ่งใหญ่ของชาวนาชาวไร่ ฝนมาหน้าใส ฝนไปหน้าเหี่ยว

         จำไม่ได้ว่านานแค่ไหนแล้ว ที่ไม่ได้ไปนมัสการองค์พระปฐมเจดีย์ แม้ว่าจะมีสถานที่ทำงานอยู่ใกล้องค์พระปฐมเจดีย์ไม่ไกลนัก เดินทางเพียงไม่กี่นาทีก็สามารถไปถึงได้แล้ว แต่ทว่ากลับไม่ค่อยมีเวลาไปกราบนมัสการเลย ครั้งสุดท้ายน่าจะเป็นววันนมัสการพระปฐมเจดีย์ที่ทางคณะสงฆ์จัดขึ้น ตอนนั้นเจดีย์พึ่งได้รับการบูรณะไม่นาน แต่ยังอยู่ในช่วงของการจัดงานประจำปี ผู้คนยังพลุกพล่าน มีร้านค้าจำนวนมาก ทำวัตรสวดมนต์กลางเปลวแดดร้อน เสร็จงานก็รีบกลับ

             วันสงกรานต์ประเพณีสำคัญของคนไทย จัดงานกันทั่วประเทศ เป็นประเพณีที่แม้จะมีพื้นฐานมาจากศาสนา แต่ว่าแทบทุกศาสนาก็สามารถประยุกต์เข้ากับหลักคำสอนในศาสนาของตนได้ นั่นเพราะสงกรานต์คือประเพณีสากลของคนไทย สาระสำคัญอยู่ที่การเล่นน้ำ นอกจากนั้นจะมีพิธีทำบุญอุทิศให้แก่บรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้ว เปิดโอกาสให้ญาติที่ยังมีลมหายใจอยู่ได้ทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่จากไปแล้ว โบราณว่า “อยู่ให้เลี้ยงกาย ตายเลี้ยงวิญญาณ”

          ภาษาบาลีเป็นภาษาที่ใช้ในการบันทึกคำสอนของพระพุทธศาสนาในฝ่ายเถรวาท ส่วนฝ่ายมหายานใช้ภาษาสันสกฤตในการจดบันทึกหลักคำสอน ภาษาบาลีเป็นภาษาดั้งเดิมมีอายุนานกว่าสามพันปีแล้ว หากไม่ศึกษาค้นคว้าจริงๆอาจจะทำความเข้าใจได้ยาก ในปัจจุบันบทสวดมนต์ต่างๆ หรือหลักคำสอนในพระพุทธศาสนา แม้จะมีผู้ถ่ายทอดเป็นภาษาต่างๆมากมาย แต่หากมีข้อสงสัยว่าหลักคำสอนนั้นถูกต้องผิดพลาด คลาดเคลื่อนหรือไม่ ก็สามารถตรวจสอบได้จากต้นฉบับภาษาบาลี ตราบใดที่ยังมีผู้ศึกษาภาษาบาลีหลักคำสอนของพระพุทธศาสนาที่แท้จริงก็ยังมีปรากฏให้เห็น

           วันที่ 28 มีนาคม 2559 แม่กองบาลีสนามหลวงได้ดำเนินการตรวจข้อสอบแผนกบาลีของคณะสงฆ์ไทย ประจำปีพุทธศักราช 2559 มีพระภิกษุสามเณรสอบได้เปรียญธรรม 9 ประโยค จำนวน 44 รูป มีรายละเอียดดังต่อไปนี้

          อรุณรุ่งดวงอาทิตย์ยามเช้ากำลังโผล่พ้นขอบฟ้าเบื้องบุรพทิศ เหนือทิวเขาที่ทอดยาวจากเหนือจรดใต้ บริเวณที่เคยเป็นป่าในอดีต ปัจจุบันกลายเป็นทุ่งโล่ง เพราะชาวบ้านได้แผ้วถางป่าเพื่อทำไร่ สภาพที่เห็นอยู่เบื้องหน้าจึงเป็นที่โล่งมีต้นไม้แซมขึ้นบ้าง สะท้อนกับแสงอาทิตย์ยามอรุณรุ่ง ยังพอมีความงามปรากฏให้เห็น ที่ทิวเขา ณ วัดป่าแห่งหนึ่งในจังหวัดชัยภูมิ พระภิกษุรูปหนึ่งกำลังถือกล้องเฝ้ารอแสงแรกแห่งอาทิตย์ ดูเหมือนชีวิตจะขัดแย้งกับวิถีแห่งการดำเนินชีวิตของอนาคาริก

       คนทุกคนย่อมมีอดีต มีความทรงจำ แต่จะจำได้มากน้อยเท่าไหร่นั้น ขึ้นอยู่กับความอยากจำหรืออยากลืมของแต่ละคน บางคนอยากลืมแต่กลับจำ บางคนอยากจำแต่กลับลืม ที่น่าอนาถใจมากที่สุดอย่างหนึ่งของมนุษยชาติคือคนส่วนหนึ่งมักจะลืมเรื่องที่อยากจำ และมักจะจดจำเรื่องที่อยากลืม มนุษย์จึงมักจะมีโศกนาฎกรรมให้เห็นอยู่เสมอ ความทรงจำเหมือนภาพวาด แม้จะลางเลือนไปบ้างแต่หากแต่งเติมเพิ่มสีใหม่ภาพนั้นก็ชัดเจนสดใสและงดงามขึ้นได้ เหมือนกับความทรงจำที่ผ่านกาลเวลามานานแล้ว แต่เมื่อฟื้นความทรงจำขึ้นมาใหม่ นัดพบกันกันใหม่โดยที่ไม่มีผลประโยชน์อะไรมาแอบแฝง ความทรงจำนั้นกลับงดงามอย่างยิ่ง