วันมาฆบูชา เวียนมาบรรจบครบรอบอีกวาระหนึ่ง ปีนี้ตรงกับวันที่ 4 มีนาคม 2558 หน่วยงานทั้งทางราชการและเอกชนได้จัดกิจกรรมเนื่องในวันมาฆบูชา วัดในพระพุทธศาสนาทุกวัดต่างก็มีกิจกรรมคือการทำบุญ การปฏิบัติธรรม การเวียนเทียนเพื่อระลึกนึกถึงเหตุการณ์สำคัญที่เกิดขึ้นในสมัยพุทธกาลที่วัดเวฬุวัน กรุงราชคฤห์ แคว้นมคธ อารามแห่งแรกในพระพุทธศาสนา พรรษาที่สองที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จจำพรรษาที่เวฬุวนารามแห่งนี้ สำเนียงอินเดียออกเสียงเป็นเวนุวัน

            บุคคลที่มีชื่อเสียงโด่งดังเป็นที่รู้จักไปทั่วโลกอย่างองค์ดาไลลามะ ผู้นำทางจิตวิญญาณสูงสุดของทิเบต ที่มักจะมีภาพปรากฏตัวกับผู้นำประเทศหรือบุคคลสำคัญของโลกในวาระต่างๆ นึกว่าวิถีปฏิบัติคงต้องมีความเข้มงวด มีผู้คอยคุ้มครองดูแลอย่างใกล้ชิด ในแต่ละวันคงมีกำหนดเวลานัดหมายบุคคลสำคัญจนแทบจะหาเวลาความเป็นส่วนตัวไม่ได้ เมื่อบัณฑิตวิทยาลัยมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย มีกำหนดการเข้านมัสการและสนทนาธรรมกับองค์ดาลามะนั้น จึงคิดในใจก่อนเดินทางไปในครั้งนั้นว่า ท่านคงส่งตัวแทนรูปใดรูปหนึ่งออดกมาต้อนรับแทน

            มนุษย์นั้นหากในยามที่อยู่ดีไม่เจ็บป่วยก็ไม่นึกถึงคุณค่าของการมีสุขภาพดี มีร่างกายแข็งแรง แต่หากยามใดที่เกิดเจ็บป่วยขึ้นมาร่างกายที่แข็งแรงจะเป็นเครื่องบ่งชี้ถึงอาการของโรคว่าหนักหรือเบาประการใด ในเวลาที่มีความสุขมักจะไม่มีใครมองไปถึงความทุกข์ที่จะตามมาในภายหลัง คนมีสุขจะลืมความทุกข์กันทั้งนั้น โบราณว่าหากไม่เจ็บป่วยจะไม่เห็นคุณยา หากไม่มีปัญหาจะไม่เห็นค่าของความทุกข์

          ใกล้วันแห่งความรักก็ยังนึกไม่อออกบอกไม่ได้ว่าจะอธิบายความรักว่าอย่างไรดี รักคือความทุกข์ รักคือการให้ รักคือการเสียสละ หรือรักคือความสุข ตอบได้หลายความหมาย ขึ้นอยู่กับว่าใครกำลังอยู่ในอารมณ์ประเภทใด หากความรักหมายถึงการครอบครองก็ต้องเตรียมพร้อมยอมทำใจที่จะต้องยอมรับสิ่งต่างๆที่จะเกิดขึ้นจากความรัก อาจสมหวังหรืออาจเศร้าโศกทุกอย่างเป็นไปได้ทั้งนั้น

          ในบรรดาเมืองใหญ่ในอดีตที่ยังคงหลงเหลือกลิ่นไอและบรรยากาศเก่าๆไว้อย่างเหนียวแน่น มีขนบธรรมเนียมประเพณีที่สืบต่อกันมานานหลายพันปี ผู้คนหลายรุ่นถือกำเนิดขึ้น  ดำรงอยู่และจากไป จำนวนมากมายจนนับไม่ถ้วน แต่ทว่าพวกเหล่าบันดาลูกหลานของคนเหล่านั้นยังคงสืบต่อประเพณีและวิถีปฏิบัติกันมาอย่างมั่นคง มีพิธีอาบน้ำชำระบาป มีพิธีเผาศพริมฝั่งแม่น้ำ มีโรงแรมสำหรับคนใกล้ตาย มานอนรอชีวิตช่วงสุดท้ายเพื่อที่จะได้เผาร่างวางวิญญาณริมฝั่งแม่น้ำที่พวกเขาเชื่อกันว่าศักดิ์สิทธิ์ เมืองนี้ยังคงมีเสน่ห์ที่ทำให้ในแต่ละวันมีนักท่องเที่ยวเดินทางมาเยี่ยมชมไม่ขาดสาย ชื่อบ้านนามเมืองก็ยังคงเป็นเช่นเมื่อสี่พันปีก่อนไม่เคยเปลี่ยนแปลง เมืองนี้มีนามที่คนทั้งโลกรู้จักกันในชื่อ “พาราณสี”

          ในวันที่เดินทางไปร่วมประชุมเสนอผลงานของนักศึกษาระดับปริญญาเอกร่วมกับมหาวิทยาลัยบานารัส ฮินดูนั้น โปรแกรมการเดินทางมีปัญหา เนื่องจากรถออกจากเมืองคยามุ่งหน้าสู่พารณสี ตามกำหนดการต้องแวะเข้าสักการะธัมเมกขสถูป ที่สารนาถก่อนห้าโมงเย็น จากนั้นจึงจะเข้าร่วมประชุมสัมมนา กำหนเวลาไว้ประมาณบ่ายสามโมงเย็น แต่บ่ายโมงรถพึ่งเคลื่อนเข้าสู่เมืองพาราณสี และมีปัญหาด้านการจราจรซึ่งติดอย่างหนัก รถแทบจะเคลื่อนตัวไม่ได้ หากเหตุการณ์เป็นไปทำนองนี้กว่าจะถึงมหาวิทยาลัยพารณสีเร็วที่สุดน่าจะห้าโมงเย็น แต่การประชุมสัมมนากำหนดไว้เวลาบ่ายสามโมงเย็น

            ในบรรดาแคว้นใหญ่ๆทั้งสิบหกแคว้นนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จอยู่จำพรรษาในอารามแต่ละแห่งเป็นเวลายาวนานต่างกัน แต่ที่แคว้นโกศลซึ่งมีพระเจ้าปเสนทิโกศลเป็นกษัตริย์ปกครอง มีเมืองสาวัตถีเป็นเมืองหลวง มีอุบาสกคนสำคัญคืออนาถปิณฑกเศรษฐีอุบาสกคนสำคัญ และมีนางวิสาขามหาอุบาสิกาผู้มีศรัทธาเลื่อมใสอันมั่นคงในพระรัตนตรัย พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงอยู่จำพรรษาติดต่อกันนานถึง 25 พรรษา สาวัตถีในสมัยพุทธกาลต้องมีอะไรที่น่าสนใจ จนเป็นเหตุให้พระพุทธองค์อยู่จำพรรษานานกว่าที่อื่น

          หากไม่เข้าใจระบบความเชื่อเรื่องวรรณะในอินเดียแล้ว ก็ต้องประหลาดใจเป็นอย่างยิ่งว่า ไฉนผู้คนบางกลุ่มจึงต้องอาบน้ำที่มีสีดำคล้ำซึ่งไหลมาจากธารน้ำตโปทา พวกเขาอาบกันอย่างมีความสุข ไม่รู้สึกทุกข์ร้อนว่าน้ำนั้นจะสกปรกหรือไม่ ในขณะเดียวกันกับธารน้ำเบื้องบนมีผู้คนอีกกลุ่มหนึ่งกำลังอาบน้ำที่ไหลมาจากธารน้ำใต้ภูเขาเป็นน้ำที่ใสสะอาดบริสุทธิ์ นัยว่าสถานที่แห่งนี้เป็นที่อาบน้ำที่มีความเชื่อกันมาแต่โบราณกาลว่าเป็นการอาบน้ำชำระบาป

          การเดินทางไปอินเดียต้นปี 2558 ในครั้งนี้นอกจากการเดินทางไปนมัสการสังเวชนียสถานและการประชุมสัมมนาทางวิชาการกับมหาวิทยาลัยพารณสีหรือชื่อเต็มว่า “Banaras Hindu University” และประชุมสัมมนานำเสนอผลงานทางวิชาการที่มหาวิทยาลัยเดลี หรือชื่อเต็มว่า “University of Delhi”  คณะผู้ดำเนินการตั้งให้เป็นหัวหน้าแผนกศิลปะและการถ่ายภาพ นั่นแสดงว่าการเดินทางครั้งนี้ต้องมีภาพกิจกรรมทุกแห่งที่เดินทางไปเพื่อนำมาใช้ประกอบหนังสือที่วางแผนไว้ก่อนออกเดินทางว่าจะต้องได้หนังสือรวมบทความของคณาจารย์เจ้าหน้าที่และนักศึกษาผู้ร่วมเดินทางอย่างน้อยหนึ่งเล่ม