ในโอกาสที่เจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ทรงเจริญพระชนมายุครบ 100 พรรษา วันพฤหัสบดีที่ 3 ตุลาคม พุทธศักราช 2556 หน่วยงานทั้งราชการและองค์กรสงฆ์ได้จัดงานเพื่อเทิดพระเกียรติเจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวรฯขึ้นในช่วงวันที่ 1- 7 ตุลาคม 2556 มีคำที่ใช้ในงานนี้สองคำคือหากเป็นงานที่จัดโดยรัฐบาลจะใช้คำว่า “งานฉลองพระชันษา 100 ปี” แต่หากเป็นงานพระราชพิธีจะใช้คำว่า “ทรงเจริญพระชนมายุครบ 100 พรรษา”
ไปร่วมงานฉลองพระชันษา 10 ปี สมเด็จพระสังฆราช ที่วัดบวรนิเวศวิหาร ได้รับแจกหนังสือมาหลายเล่มเช่น (1)พระธรรมเทศนาในการทรงบำเพ็ญพระราชกุศลเฉลิมพระชนมพรรษา และในการพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลเฉลิมพระชนมายุ (2) พระธรรมเทศนาในการทรงบำเพ็ญพระราชกุศลต่างๆและในการพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศล (3)โครงสุภาษิตประจำภาพในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (4) พระมงคลวิเสสกถา และ (5) ภาพพระผู้เจริญ พระประวัติ พระศาสนกิจ และพระเกียรติคุณ ของสมเด็จพระญาณสังวรฯ ทั้ง 5 เล่มพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรกกระหม่อมให้จัดพิมพ์ในโอกาส สมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ทรงเจริญพระชนมายุครบ 100 พรรษา วันพฤหัสบดีที่ 3 ตุลาคม พุทธศักราช 2556
นอกจากนั้นยังมีหนังสืออีหลายเล่มเช่นชีวิตแห่งธรรมนำสู่ปัญญา พระประวัติสมเด็จพระญาณสังวรฯ เป็นต้น ยังมีหนังสืออีกเล่มหนึ่งขนาดใหญ่มากชื่อเรื่องว่า “จิตรกรรมเล่าเรื่องจิตตนคร” เป็นหนังสือที่วาดภาพประกอบคำบรรยายโดยธีรโพธิภิกขุ (อาจารย์ธีรพันธ์ ลอไพบูลย์) หนังสือเล่มนี้เป็นงานนิพนธ์ในลักษณะของธรรมนิยาย โดยเจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวรฯ ได้ขยายความจากพุทธภาษิตสั้นๆว่า “พึงกั้นจิตนี้ที่อุปมาด้วยนคร” จิตนี้จึงเป็นเสมือนนครที่เรามองไม่เห็นจะเรียกว่าเมืองลับแลก็น่าจะได้ ในหนังสือจิตรกรมเล่าเรื่องจิตตนคร เริ่มต้นด้วยภาพวาดจิตตนครและมีคำบรรยายว่า “ “จิตตนคร คือนครอันเป็นแหล่งเกิดแห่งสุขและทุกข์ ความเจริญและความเสื่อมสมบัติและวิบัติของโลกทั้งหมดทั้งสิ้น จิตตนคร มิได้ตั้งอยู่บนสวรรค์ชั้นใด หรืออยู่ในดินแดนลี้ลับมหัศจรรย์ไหนๆ จิตตนคร มองไม่เห็นด้วยตาเนื้อแต่อาจใช้ตาใจเข้าไปดูได้ จิตตนครอยู่ไม่ไกลแต่อยู่ใกล้ที่สุด แต่เพียงทำความสงบใจดูจิตของตนก็พอจะมองเห็นจิตตนครได้รางๆ”
หนังสือ “ชีวิตแห่งธรรมนำสู่ปัญญา” สาระสำคัญจากจิตตนคร สัจจธรรมผ่านธรรมนิยาย(หน้า 80) มีข้อความที่สรุปสาระสำคัญจากธรรมยาย “จิตตนคร” ไว้น่าสนใจหลายแห่งเช่น “จิตตนคร(จิต) เป็นเมืองที่มีทางติดต่อกับโลกทางวัตถุได้ละติดต่ออยู่เสมอ เป็นเมืองที่ไม่สงบนัก เพราะมีข้าศึกศัตรูที่ต้องปราบปรามจึงต้องทำสงครามอยู่เสมอ คล้ายกับเมืองทั่วไป
จิตตนคร เป็นนครหลวงของโลก เป็นแหล่งเกิดของสุข ทุกข์ความเจริญ ความเสื่อม สมบัติ วิบัติของโลกทั้งสิ้น จะว่าเป็นแหล่งเกิดสวรรค์นิพพานก็ได้ แต่เป็นนครที่มองไม่เห็นด้วยตา และก็ตั้งอยู่ในเมืองมนุษย์นี้เอง แต่คนทั่วไปไม่ค่อยสนใจไปเที่ยวดูชม
จิตตนคร มีป้อมปราการ มีประตู 6 ประตู มีถนน 4 แพร่ง มีเจ้าเมืองหรือนครสามีชื่อว่า “จิต”หรือวิญญาณ ซึ่งสถิตอยู่ตรงที่รวมของถนน 4 แพร่ง มีประชาชนชาติต่างๆไปมาหาสู่หรือมาตั้งบ้านเรือนในนครนี้มากมาย เพราะประตูทั้ง 6 ของจิตตนครเปิดทั้งกลางวันกลางคืน จะปิดต่อเมื่อเจ้าเมืองหลับเท่านั้น
จิตตนครพรั่งพร้อมไปด้วยสิ่งบำรุงบำเรอใจหลากหลายไม่มีหมดสิ้น ทั้งที่เป็นรูปให้เห็น เป็นเสียงที่ได้ฟัง เป็นกลิ่นให้ได้ดม เป็นรสให้ได้บริโภค เป็นผัสสะให้ได้สัมผัส เป็นเรื่องราวทางใจ
เจ้าเมืองจิตตนคร นับว่าเป็นคนพิเศษคือมีอำนาจ มีความฉลาด มีวรรณะผ่องใส ที่ภาษาจิตตนครเรียกว่าปภัสสร ตรงกับคำสามัญว่าผุดผ่องหรือผ่องใส แต่เนื่องจากต้องรับเรื่องราวต่างๆจากระบบสื่อสารทุกทางอยู่ตลอดเวลาเจ้าเมืองจึงเป็นคนเจ้าอารมณ์
จิตตนคร เป็นงานนิพนธ์ที่ต้องค่อยๆอ่านเพราะเต็มไปด้วยคำอุปมาอุปมัย ในบทสรุปตอนท้ายของจิตตนครสรุปว่า “เรื่องจิตตนครนี้ได้ผูกขึ้นตามโคลงอุปมาที่ว่า จิตอุปมาด้วยนคร บรรจุธรรมทั้งปวงลงด้วยบุคคลาธิษฐานและแสดงออกตามจังหวะของเรื่องตั้งแต่ต้นจนอวสาน มีความประสงค์เพื่อจะชักจูงผู้ประสงค์ธรรมในรูปและรสที่แปลก มาฟังมาอ่านแล้วไขความธรรมน้อมเข้ามาสู่ตน เพราะเรื่องจิตตนครทั้งหมดก็เป็นเรื่องกายและจิตนี้เอง และทุกคนจะต้องพบภูเขาแห่งชราและมรณะที่กลิ้งมาบดชีวิตฉะนั้นไฉนจะไม่แสวงหาที่พึ่งดังเช่นเจ้าเมืองในเรื่อง และไฉนจะยอมอยู่ใต้ภูเขาแห่งชราและมรณะนี้มาบดขยี้เอาข้างเดียว ไฉนจะไม่ปีนขึ้นอยู่เหนือภูเขาแห่งชราและมรณะนั้นบ้าง พระพุทธศาสนาได้บอกวิธีปฏิบัติเพื่อขึ้นอยู่เหนือไว้แล้ว”
เนื่องในโอกาสที่เจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวรสมเด็จพระสังฆราชสกลมหาสังฆปริณายก ทรงเจริญพระชนมายุครบ 100 พรรษา วันพฤหัสบดีที่ 3 ตุลาคม พุทธศักราช 2556 ยังมีกิจกรรมพิเศษอีกหลายอย่างในช่วงวันที่ 1-7 ตุลาคม 2556 เช่น(1) ลงนามถวายพระพรเจ้าพระคุณสมเด็จพระญาณสังวรฯ ณ ตำหนักเพ็ชร วัดบวรนิเวศวิหาร (2) ชมนิทรรศการ “พระชันษา 100 ปี สดุดีพระสังฆบิดร” ณ อาคารมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย วัดบวรนิเวศวิหาร (3) ชมพิพิธภัณฑ์และห้องสมุดเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร ณ อาคารมนุษยนาควิทยาทาน(4) เปิดพุทธสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ของวัดบวรนิเวศวิหาร 9 แห่ง ให้พุทธศาสนิกชนถวายสักการบูชาคือ พระอุโบสถ พระเจดีย์ พระไพรีพินาศ พระวิหารพระศาสดา พระวิหารเก๋ง ศาลารอยพระพุทธบาทศิล พระปรางค์พระไวโรจนะพระปรางค์พระพุทธรูปสมัยทวารวดี และโพธิฆระ งานมีไปจนถึงวันที่ 7 ตุลาคม 2556
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
05/10/56