หากไม่มีคนให้ทานก็คงไม่มีคนขอทาน คนขอทานมีให้เห็นในที่แทบทุกแห่ง โดยเฉพาะประเทศไทยขอทานส่วนหนึ่งจะอยู่บนสะพานลอยหรือไม่ก็อยู่ในที่ชุมชนที่มีคนพลุกพล่าน แต่หากเทียบกับอินเดียแล้วก็ต้องบอกว่าประเทศไทยมีขอทานน้อยมาก ที่อินเดียคนขอทานเขาถือเป็นอาชีพอย่างหนึ่ง จะพำนักและสถิตอยู่ตามสถานที่ศักดิสิทธิ์ทางศาสนาต่างๆที่มีผู้คนเดินทางไปเพื่อสักการะ ผู้คนสักการะสถานที่แล้วก็มักจะให้บริจาคทาน เมื่อมีคนให้ทานจึงมีคนขอทาน
นักถ่ายภาพส่วนมากมักจะชอบถ่ายภาพที่สวยๆงามๆ ผู้ที่มีเลนส์มุมกว้างจะชอบถ่ายภาพทิวทัศน์เพราะได้มุมที่กว้าง ยิ่งเป็นช่วงเวลาเช้าก่อนพระอาทิตย์ขึ้นและยาวมาถึงช่วงเวลาก่อนเที่ยง หากบรรยากาศดีๆก็มักจะได้ภาพที่งดงาม หรือไม่ก็ในช่วงเย็นๆก่อนตะวันจะลับขอบฟ้าเป็นช่วงเวลาทองของนักถ่ายภาพประเทศทิวทัศน์เลยทีเดียว ช่วงเวลาเหล่านี้มักจะไม่ค่อยมีโอกาสได้ถ่ายภาพมากนัก บางครั้งต้องไปรอเป็นเวลานาน แต่ดวงอาทิตย์กลับถูกเมฆหมอกบดบังเสียสนิท จึงไม่ค่อยได้ภาพตามที่ต้องการ
หากเป็นเลนส์ซูมมีขนาดใหญ่ บางรุ่นมีน้ำหนักร่วมสองกิโลกรัม ถ่ายภาพได้ในมุมแคบ มีคนเคยบอกว่าภาพขาหายประมาณนั้นเพราะถ่ายได้เพยงครึ่งตัว หากจะถ่ายภาพให้เต็มตัวก็ต้องถอยออกไปไกลๆประมาณสามถึงห้าเมตร หรือหากอยากจะถ่ายภาพในระยะใกล้ก็ต้องเข้าใกล้สักหนึ่งเมตร ก็จะได้ภาพประเภทมาโครคือ ภาพชัดเฉพาะตัวภาพแต่ฉากหลังจะเบลอๆ ถ้าถ่ายภาพคนก็จะเป็นประเภทชัดแต่คนส่วนด้านหลังออกเบลอๆประมาณนั้น
มีเลนส์อีกประเภทหนึ่งที่นักถ่ายภาพชอบใช้มีเลนส์ตัวเดียวเที่ยวได้รอบโลกเป็นเลนส์ประเภทอเนกประสงค์มีช่วงกว้าง 18-200 สามารถถ่ายภาพได้ทุกสถานการณ์ ถ่ายภาพหมู่หรือภาพเดี่ยวโดยใช้เลนส์ตัวเดียวได้ แต่จะหาเลนส์ที่มีคุณภาพชัดทุกช่วงนั้นหายาก ส่วนกล้องเล็กๆถ่ายง่ายแต่ไม่ค่อยจะได้ภาพตามที่ต้องการ ส่วนมากจะเป็นภาพมุมกว้าง หากจะแบกกล้องตัวใหญ่ๆพร้อมเลนส์อีกหลายตัว ก็จะเกิดปัญหาคือหนักมาก ทำให้เดินทางไกลลำบาก
ยังมีเลนส์อีกหลายประเภทเช่นเลนส์ตาปลา เลนส์มาโคร เลนส์ทางเดี่ยว แต่เลนส์เหล่านั้นเหมาะสำหรับนักภาพที่เป็นมืออาชีพ มือสมัครเล่นที่ชอบถ่ายภาพเพื่อการพักผ่อนมีเพียงสองตัวคือเลนส์มุมกว้างและเลนส์ซูมก็พอแล้วหรือจะเป็นเลนส์เอนกประสงค์ตัวเดียวก็ได้
การที่จะถือกล้องไปถ่ายภาพนั้นออกจะฝืนกลับสิ่งที่เป็น ภาพที่ได้มาส่วนหนึ่งจะมาจากการเดินทางไกลไม่ว่าจะเป็นต่างจังหวัดหรือต่างประเทศ ซึ่งมักจะร่วมเดินทางกับคนหมู่มากจะหาเวลาในการถ่ายภาพตามที่ต้องการนั้นน้อยมาก ภาพที่ได้จึงมักจะเป็นสถานที่สำคัญพร้อมกับขอให้คนอื่นถ่ายภาพให้เพื่อเป็นที่ระลึกว่าครั้งหนึ่งเคยเดินทางมาแล้ว ภาพทั้งหลายจะต้องรีบถ่ายเพราะไม่อย่างนั้นคนทั้งขบวนจะรอเราคนเดียว แม้จะไม่มีใครเอ่ยปากเวลาที่เรามาช้า แต่สายตาที่มองมานั้นเป็นสื่อแทนความหมายของถ้อยคำได้ การตำหนิด้วยสายตาบางครั้งน่ากลัวกว่าคำพูดเสียอีก
ที่พุทธคยาสถานที่ที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ นอกจากจะถ่ายภาพเจดีย์พุทธคยาและต้นพระศรีมหาโพธิ์แล้ว บรรยากาศรอบๆเจดีย์ซึ่งมีผู้คนหลากหลายเดินทางมาจากทั่วทุกสารทิศและมีมาจากทั่วโลก บ้างนั่งสวดมนต์ บ้างก็นั่งสมาธิ บ้างก็เดินประทักษิณรอบๆเจดีย์ บางคนใช้วิธีไหว้แบบอัฏฐางคประดิษฐ์ บรรยากาศเป็นไปด้วยความสงบ ควันจากธูปและแสงไฟจากเปลวเทียน เสียงสวดมนต์มาจากหลายภาษา เสียงสวดมนต์ภาษาไทยชัดเจนมีจังหวะ เสียงสวดมนต์จากศรีลังกาว่าไปเรื่อยๆ เสียงจากลามะทิเบตไม่มีทำนองเพราะต่างฝ่ายต่างสวดไม่ได้สวดพร้อมกัน เสียงของคนอินเดียก็ไม่มีวรรคตอน ญี่ปุ่น เกาหลี จีนสวดตามสำเนียงของชาตินั้นๆ แม้จะฟังไม่ออกแต่ก็สัมผัสได้ถึงศรัทธาของชาวพุทธที่มีต่อพระศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่พุทธคยาไม่มีนิกาย ชาวพุทธทุกกลุ่มสวดมนต์และปฏิบัติธรรมร่วมกันได้ ความศรัทธาเลื่อมใสของชาวพุทธที่มีต่อองค์ศาสดาองค์เดียวกันได้ก้าวพ้นจากลัทธินิกายทั้งหลายทั้งปวง
เดินออกมาจากบริเวณเจดีย์ เพราะเกรงว่าจะไม่ทันเวลา เดี๋ยวจะขึ้นรถไม่ทัน ไม่อยากพบกับสายตาของเพื่อนร่วมเดินทางอีกนับห้าสิบท่านซึ่งมีทั้งพระและฆราวาส เดินถือกล้องรอคณะซึ่งยังไม่ออกจากเจดีย์แวะเข้าร้านน้ำชาฉันน้ำชาร้อนๆ สายตาเพ่งมองไปยังถนนใหญ่ที่มีผู้คนกำลังทยอยเดินสวนกันไปมา สองข้างทางมีเหล่าบรรดาขอทานทุกเพศทุกวัยกำลังแสดงอาการขอเงินจากผู้แสวงบุญ บางคนได้ตามที่ต้องการ บางคนแสดงออกถึงความน่าสงสารอันเป็นอาวุธสำหรับการขออย่างหนึ่ง บรรยากาศแบบนี้หายากในเมืองไทย ขอทานเหล่านี้คงประกอบอาชีพขอทานมานานหลายปีแล้ว จึงยกกล้องขึ้นเลือกถ่ายเฉพาะคนขอทาน ตอนนั้นคิดในใจว่าจะขอสัมภาษณ์ขอทานสักคนสองคนไว้เป็นข้อมูลประกอบการเขียน แต่ยังไม่ได้สัมภาษณ์ใครสักคน
หญิงขอทานสามสี่คนที่ริมกำแพง ชายชราในมือถือกระป๋อง เด็กๆน่าตามอมแมมน่าสงสาร ชายขอทานร่างพิการ นักบวชจากชาติต่างๆเดินสวนกันไปมา ที่นี่คงมีผู้ใจบุญให้บริจาคทานจึงมีคนขอทานมาก หากไม่มีคนให้ก็คงไม่มีขอทาน คนให้ทานใจบุญกับคนขอทานผู้น่าสงสาร ชีวิตของคนที่นี่ส่วนหนึ่งคงเลือกไม่ได้ จะทำอย่างไรเมื่อเกิดมาจน บางคนร่างกายพิการอีกเล่า พยายามสอดสายตาหาหญิงชราขอทานคนหนึ่งที่เคยให้ทานเมื่อปีที่ผ่านมา มองหาหลายรอบผ่านกลุ่มคนอีกหลายกลุ่มก็ยังไม่พบหน้าหญิงชราคนนั้น หรือว่าเธอได้จากโลกนี้ไปแล้ว
นักบวชท่านหนึ่งในชุดแปลกตาโดยอุ้มบาตรสะพายย่ามด้วยผ้าที่หลายหลากสี เดินแหวกผู้คนมาจากบริเวณเจดีย์ จำได้ว่าเป็นนักบวชท่านหนึ่งที่นั่งสมาธิข้างๆเจดีย์ตอนนี้คงเพียงพอแล้ว คาดว่าน่าจะกลับที่พักหรือไม่ก็คงแสวงหาอาหารพอประทังชีวิตไปได้ นักบวชท่านนี้มีจุดเด่นที่ใช้จีวรหลากสีไม่ทราบว่าเป็นนักบวชสังกัดนิกายใด แต่ดูจากเครื่องแต่งกายแล้วน่าจะเป็นพระภิกษุในพระพุทธศาสนารูปหนึ่ง ท่านเดินเร็วมากยกกล้องกดชัตเตอร์แทบไม่ทัน
ขณะที่กำลังถ่ายภาพอยู่นั้นเด็กชายตัวเล็กๆคนหนึ่งมากระตุกชายจีวรพลางยกมือแสดงเจตจำนงว่าขอเงินผมบ้าง จึงสั่งน้ำชาให้หนึ่งแก้ว เธอรับไปและดื่มอย่างมีความสุข จากนั้นจึงให้เงินเธออีกสิบรูปี ขอทานน้อยเดินจากไป คิดว่าวันนี้ได้ทำบุญบริจาคทานให้แก่ขอทานน้อยผู้น่าสงสารไปแล้ว ไม่ถึงสิบนาทีต่อมาบรรดาเหล่าขอทานทั้งหลายต่างมารุมล้อมเต็มไปหมด ฟังไม่ได้ศัพท์จับไม่ได้ความ แต่จากกิริยาอาการบ่งบอกให้ทราบว่าท่านผู้ใจบุญกรุณาให้ทานแก่พวกข้าพเจ้าบ้าง คะเนด้วยสายตาน่าจะไม่ต่ำกว่ายี่สิบคน
สุภาษิตบทหนึ่งแทรกเข้ามาในตอนนั้นว่า “ผู้บริโภคคนเดียวย่อมไม่ได้ความสุข” แปลมาจากภาษาบาลีว่า "เนกาสี ลภเต สุขํ" ซึ่งมาจากโกสิยชาดก ขุททกนิกาย(27/1674/299) มีข้อความว่า “บุคคลควรแบ่งของน้อยให้ตามน้อย ควรแบ่งของปานกลางให้ปานกลาง ควรแบ่งของมากให้ตามมาก การไม่ให้เสียเลยย่อมไม่ควร ดูก่อนโกสิยเศรษฐี เพราะเหตุนั้น ข้าพเจ้าจึงกล่าวกะท่าน ท่านจงขึ้นสู่ทางพระอริยะ จงให้ทานด้วย จงบริโภคด้วย ผู้บริโภคคนเดียวย่อมไม่ได้ความสุข” วันนั้นให้ทานด้วย ดื่มน้ำชาด้วย ไม่ได้บริโภคคนเดียวยังให้น้ำชาที่เรียกว่าไจย์(ชาผสมนม)แก่เด็กน้อยคนนั้นด้วย แต่ไม่คิดว่าเด็กน้อยคนนั้นจะไปเชิญเพื่อนๆให้มาร่วมบริโภคด้วย วันนั้นเลยมีผู้อยากร่วมบริโภคอีกนับยี่สิบคน
ตอนนั้นพึ่งนึกถึงคำเตือนของมัคคุเทสก์ผู้นำเที่ยวที่เตือนก่อนลงจากรถว่า “หากจะทานแก่ขอทานเหล่านี้อย่าให้โดยเปิดเผย ต้องแอบให้ เพราะถ้าพวกเขารู้ว่ามีคนใจบุญให้ทานแก่ใครคนใดคนหนึ่ง พวกเขาจะมารุมล้อมเพื่อขอเป็นการใหญ่ หากหนีไม่ทันอะไรที่พวกเขาหยิบได้จะหยิบไปทันที นักท่องเที่ยวบางคนถูกขอทานที่นี่แย่งไปจนเหลือแต่ตัว” มาเห็นผลคำเตือนเอาตอนนี้เอง
เดินพลางถือกล้องพลางแหวกวงล้อมของเหล่าบรรดาขอทานทั้งหลาย กว่าจะถึงรถก็แทบยา พวกเขายังยืนรอที่ประตูรถ คงรอว่าผู้ใจบุญที่กำลังหนีพวกเขาอยู่นั้นอาจจะเปลี่ยนใจให้บริจาคทานกับพวกเขาอีกครั้ง ตอนนั้นปลอดภัยแล้วกล้องที่ติดเลนส์ซูมในมือก็กดชัตเตอร์ไปเรื่อยๆ การบริโภคคนเดียวแม้จะไม่ได้ความสุข แต่การแบ่งปันให้แก่ผู้บริโภคที่ไม่ได้รับเชิญเหล่านี้มีเท่าไหร่ก็คงไม่พอ
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
17/04/55