ไม่ได้ยินเสียงเด็กนักเรียนมาหลายวันแล้ว เนื่องเพราะช่วงนี้โรงเรียนปิดเทอม ลานวัดก็พลอยโล่งเพราะไม่มีรถรามาจอดเหมือนเช่นเคย ไปไหนมาไหนก็สะดวกเพราะรถก็ไม่ค่อยติด ยกเว้นในช่วงชั่วโมงเร่งด่วนซึ่งรถมักจะติดอยู่เป็นปรกติ หากไม่มีกิจธุระที่ไหนก็จะไม่อยากไปในช่วงเวลาเช่นนั้น หลบได้เป็นหลบ หลีกได้เป็นหลีก โบราณว่ารู้หลบเป็นปีก รู้หลีกเป็นหาง สำนวนนี้หมายถึง รู้จักเอาตัวรอดหรือปรับตัวให้เข้ากับเหตุการณ์ รู้ว่าช่วงเวลาไหนที่รถติดก็เลือกเดินทางเวลาอื่น ยกเว้นแต่เลี่ยงไม่ได้ก็ต้องไป มนุษย์นั้นหากใช้สติคิดให้ดีย่อมมีทางออกเสมอ
ใกล้วันออกพรรษาเข้ามาทุกที ปีนี้วันออกพรรษาตรงกับวันที่ 19 ตุลาคม 2556 รุ่งขึ้นอีกวันจะมีประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ จากนั้นก็เข้าสู่ประเพณีการทอดกฐิน ใครที่จับจองเป็นเจ้าภาพที่จะทอดวัดไหนก็ต้องเตรียมการให้พร้อม ชาวพุทธมีประเพณีให้ได้ทำตลอดปี วัฒนธรรมประเพณีบางอย่างได้กลายเป็นวิถีชีวิตของชุมชนคนไทยไปโดยปริยาย ซึ่งการเกิดขึ้นประเพณีอาจจะมีแหล่งที่มาจากหลายแห่งเช่นความเชื่อทางศาสนา ลัทธิ วิถีปฏิบัติของชุมชน เป็นต้น
วัดมัชฌันติการาม วงศ์สว่างกำหนดวันทอดกฐินในวันแรกที่ออกพรรษษคือวันที่ 20 ตุลาคม 2556 ตอนเช้าตักบาตรเทโวโรหณะ จากนั้นก็เป็นงานกฐิน ทอดกฐินเสร็จ พระภิกษุสามเณรฉันภัตตาหารเพล เป็นอันเสร็จพิธี กำหนดการอย่างนี้มีมาหลายปีแล้ว ปีนี้เป็นกฐินสามัคคีไม่มีใครเป็นเจ้าภาพใหญ่ ทุกคนที่มาร่วมงานเป็นเจ้าภาพเหมือนกัน ส่วนใครจะบริจาคเท่าไหร่นั้นขึ้นอยู่กับกำลังศรัทธา ปีนี้กำลังซ่อมพระอุโบสถและซ่อมแซมศาลาที่เก่าเต็มที ใครจะมาร่วมงานขอเชิญได้ งานเริ่มตั้งแต่เช้า กฐินนั้นจัดเป็นกาลทาน มีกำหนดเวลาหลังออกพรรษาไปจนถึงวันลอยกระทงเป็นเวลา 1 เดือน พ้นจากนี้ไปก็ไม่เป็นกฐิน
มีซองกฐินผ้าป่าอีกหลายซองที่ยังไม่ได้ร่วมทำบุญ คนรู้จักมักคุ้นหรือไม่เคยรู้จักเขาส่งมาให้ ตามปรกติหากพอมีปัจจัยก็จะรีบใส่ซองในเวลานั้นเลย เพราะหากไม่รีบทำปล่อยเวลลาให้ผ่านไปประเดี๋ยวก็ลืม บางครั้งงานผ่านไปเป็นปีแล้วพึ่งพบว่ายังไม่ได้ใส่ซองร่วมทำบุญเลย ใครอยากจะให้ร่วมทำบุญก็จะพยายามทำไม่เคยปฏิเสธบุญที่มีคนมาชวน แต่จะทำมากหรือน้อยนั้นแล้วแต่กำลังทุนทรัพย์ที่มี
การทำบุญมีหลายวิธีไม่ใช่การทำบุญด้วยเงินเท่านั้น ในอรรถกถาทีฆนิกาย ปาฏิกวรรคได้จำแนกบุญกิริยาวัตถุหรือที่ตั้งแห่งการทำบุญหรือทางแห่งการทำดีไว้ถึง 10 ประการได้แก่ (1) ทานมัย คือทำบุญด้วยการให้ปันสิ่งของ (2) สีลมัย คือทำบุญด้วยการรักษาศีลหรือประพฤติดี (3) ภาวนามัย ทำบุญด้วยการเจริญภาวนาคือฝึกอบรมจิตใจ (4) อปจายนมัย ทำบุญด้วยการประพฤติอ่อนน้อม (5) เวยยาวัจจมัย ทำบุญด้วยการช่วยขวนขวายรับใช้ (6) ปัตติทานมัย ทำบุญด้วยการเฉลี่ยส่วนแห่งความดีให้แก่ผู้อื่น (7) ปัตตานุโมทนามัย ทำบุญด้วยการยินดีในความดีของผู้อื่น (8) ธัมมัสสวนมัย ทำบุญด้วยการฟังธรรมศึกษาหาความรู้ (9) ธัมมเทสนามัย ทำบุญด้วยการสั่งสอนธรรมให้ความรู้ (10) ทิฏฐุชุกัมม์ ทำบุญด้วยการทำความเห็นให้ตรง
บุญกิริยาวัตถุทั้งสิบประการนั้นสามารถสรุปได้โดยย่อคือทาน ศีล ภาวนา ซึ่งทั้งสิบประการสรุปได้ดังนี้ ปัตติทานมัยและปัตตานุโมทนามัยจัดเข้าในทาน อปจายนมัยและเวยยาวัจจมัยจัดเข้าในศีล ธัมมัสสวนมัยและธัมมเทสนามัยจัดเข้าในภาวนา ส่วนทิฏฐุชุกัมม์จัดเข้าได้ทั้งทาน ศีลและภาวนา
กล่าวโดยสรุปการทำบุญสรุปได้สามประการดังที่แสดงไว้ในปุญญกิริยาวัตถุสูตร อังคุตรนิกาย อัฏฐกนิบาต (23/126/189) ความว่า “ดูกรภิกษุทั้งหลาย บุญกิริยาวัตถุสามนี้คือ (1) บุญกิริยาวัตถุสำเร็จด้วยทาน (2) บุญกิริยาวัตถุสำเร็จด้วยศีล (3) บุญกิริยาวัตถุสำเร็จด้วยภาวนา
ในช่วงที่ยังพอมีโอกาสจึงควรรีบทำ เพราะหากรอเวลาอาจจะไม่มีโอกาสได้เลยก็ได้ การทำบุญนั้นมีให้เลือกหลายวิธี บางครั้งโอกาสมีแต่เรากลับไม่ยอมทำ บางครั้งแม้โอกาสและช่วงเวลาจะไม่อำนวยแต่ก็สามารถเลือกกระทำได้ ทำให้ดีที่สุดในสิ่งที่เลือก มีเรื่องเล่าว่า “ชายคนหนึ่งขับรถไปตามถนนเป็นรถรุ่นเก่านั่งได้เพียง 2 คน บังเอิญว่าที่ข้างทางแห่งหนึ่งมีคนสามคนที่กำลังรอรถ คนหนึ่งเป็นหมอ คนหนึ่งเป็นหญิงชราที่กำลังป่วยหนัก อีกคนหนึ่งเป็นคนที่ชายคนขับรถรู้จักดีเป็นเพื่อนเก่าสมัยเรียนมัธยม รถวิ่งผ่านไปผ่านมาแต่ไม่มีใครจอดรับคนสามคนนั้นเลย ชายขับรถคนนั้นตามปรกติเป็นคนใจบุญชอบช่วยเหลือคน เขานัดเพื่อนเก่าไว้เพื่อจะไปรับประทานอาหารเพื่อทบทวนความทรงจำที่ไม่ได้พบกันมานาน
เมื่อรถจอดสนิทเพื่อนเก่าคนนั้นบอกว่า “คุณยายกำลังป่วยหนัก หมอก็กำลังจะรีบไปรักษาคนไข้ที่โรงพยาบาล จะพาหมอไปก่อนหรือจะพาคนป่วยไปก่อนนายเลือกเอาเองก็แล้วกัน ช่วยคนอื่นก่อนแล้วค่อยกับมารับฉัน”
เมื่อมองไปที่หมอก็กำลังร้อนรน หันมามองคนแก่ที่ป่วยดูเหมือนว่าอาการจะหนักลงทุกที หันไปมองที่เพื่อนเก่าก็กำลังพยุงหญิงชราขึ้นรถ ชายคนขับรถจึงตัดสินใจในบัดเดี๋ยวนั้นลงจากรถและบอกให้หมอรีบขับรถพาคนป่วยไปโรงพยาบาลทันที ส่วนตัวเขาและเพื่อนเก่าก็พากันไปหาร้านอาหารข้างทางนั่งคุยกันอย่างสบายอารมณ์ เพื่อนเก่าที่รู้ใจจะอยู่สถานที่แห่งใดก็คุยกันได้อย่างสนุกสนานได้
ปัญหาทุกอย่างย่อมมีทางออก คนขับรถแก้ปัญหาได้ดี หมอก็พาคนป่วยไปโรงพยาบาลได้ทันเวลา ส่วนตัวเขาเองและเพื่อนเก่าก็รับประทานอาหารคุยกันอย่างสำราญใจ ได้ทำบุญด้วยการช่วยเหลือผู้อื่นเป็นเวยยาวัจจมัยประการหนึ่ง
คำว่า “บุญ” มาจากภาษาบาลีว่า “ปุญญ” เป็นคำนามนปุงสกลิงค์(เพศไม่หญิงไม่ชาย)แปลว่า ความผ่องแผ้วแห่งดวงจิต ความสะอาด ความสุข ความดี” เป็นคำที่ตรงกันข้ามกับคำว่า “บาป” ที่แปลว่า “ความชั่ว ความเลวทราม ความไม่ดี เป็นบาป” โอกาสในการทำบุญมีทุกเวลาหากเลือกที่จะทำ
ซองกฐิน ซองผ้าป่าอีกสองสามซองที่ยังไม่ได้ส่งเจ้าภาพยังว่างเปล่าจากปัจจัยที่จะร่วมทำบุญ ค่อยๆเปิดกระปุกออมสินเห็นมีเหรียญสิบบาทอีกหลายเหรียญ ช่วงนี้กลางเดือนปัจจัยมีน้อยใส่ซองทำบุญด้วยเหรีญสิบบาทก็แล้วกัน ทำบุญตามกำลังศรัทธาและปัจจัยเท่าที่พอจะมี โดยไม่ทำตนให้เดือดร้อนมากเกินไป บางครั้งไม่มีปัจจัยก็แกล้งลืมไปบ้าง ไปเลือกทำในสิ่งที่พอจะทำได้ การทำบุญนั้นทำได้ทุกโอกาส เมื่อสิ่งที่คิดไว้ทำไม่ได้ก็ไปทำอย่างอื่นได้
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
15/10/56