แก่อย่างมีคุณค่า ชราอย่างมีคุณธรรม

           ตามประเพณีไทยในช่วงสงกรานต์สิ่งหนึ่งที่นิยมปฏิบัติกันคือการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ เพื่อขอพรจากผู้สูงอายุ ตามปกติคนที่มีอายุหกสิบปีขึ้นไปจะนิยมเรียกว่า “คนแก่” ในทางราชการให้เกษียณอายุราชการ ให้หยุดทำหน้าที่พักผ่อนอยู่ที่บ้าน เพื่อจะได้อยู่เป็นที่พึ่งของลูกหลาน แต่ในทางพระพุทธศาสนาพระสงฆ์ที่มีอายุหกสิบปีเป็นวัยที่พึ่งเริ่มทำงาน พุทธศาสนิกชนส่วนหนึ่งนิยมเข้าหาพระเถระที่มีอายุมาก เพราะเชื่อกันว่าท่านมีคุณธรรมสูง เข้าทำนองที่ว่าแก่อย่างมีคุณค่า ชราอย่างมีคุณธรรม ท่านจึงได้เริ่มทำงานเพื่อประโยชน์สุขของคนอื่นๆ

           วันที่ 7 เมษายน 2554 ที่ผ่านมาเป็นวันครบรอบวันเกิดของพระเทพปริยัติวิมล(แสวง ธมฺเมสโก) อธิการบดีมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ซึ่งมีอายุครบ 60ปี คณาจารย์ เจ้าหน้าที่ บุคคลากรจึงได้จัดงานครบรอบวันเกิดขึ้นที่มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ศาลายา นครปฐม ไปร่วมงานกับเข้าด้วยจึงได้รับแจกหนังสือมาหลายเล่ม มีเล่มหนึ่งอ่านแล้วน่าสนใจคือ “ความสมหวังของคนแก่” มีข้อความตอนหนึ่งที่ท่านอธิการบดีเขียนไว้ว่า “ทำชีวิตให้มีค่า ทำเวลาให้มีประโยชน์” เมื่อเป็นกรรมก็เป็นไปตามกรรม ได้เป็นรองอธิการบดีฝ่ายบริหาร เป็นผู้รักษาการแทนอธิการบดี และอธิการบดีโดยลำดับถือเป็นการ “ทำชีวิตให้มีค่า ทำเวลาให้มีประโยชน์” มุ่งประโยชน์ท่านคือสถาบันและประโยชน์อย่างยิ่งคือสังคมประเทศและพระพุทธศาสนา”ท่านดำเนินการโครงการย้ายมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย บนเนื้อที่180ไร่ จากพื้นที่ที่เป็นทุ่งนา จนปัจจุบันกลายเป็นอาณาจักรทางการศึกษาของมหาวิทยาลัยสงฆ์ที่มีนักศึกษาหลายหมื่น

           ในพระพุทธศาสนาคำว่า “คนแก่” มาจากคำว่า “วุฒ” หรือ “วุฒิ” คำว่า “วุฒ” แปลว่าเจริญ แก่ ส่วนคำว่า “วุฒิ” แปลว่า ความเจริญ ความสมบูรณ์ พอสรุปได้ว่าวุฒหรือวุฒิหมายถึงคนแก่ แต่คนแก่ในพระพุทธศาสนาไม่ได้หมายถึงคนมีอายุมากเพียงอย่างเดียว แต่ยังหมายถึงคนอีกสี่ประเภทที่เรียกว่าคนแก่เหมือนกัน ดังที่มีแสดงไว้ในอรรถกถากิงสีลสูตร ขุททกนิกาย สุตตนิบาต เล่ม 1 ภาค 6  หน้าที่ 276 ซึ่งได้แสดงคนแก่ไว้ในคำว่า “วุฑฺฒาปจายี” มี  4  จำพวกคือ ปัญญาวุฑฒบุคคล  คุณวุฑฒบุคคล   ชาติวุฑบุคคล  และวุฑฒบุคคล” มีคำอธิบายดังนี้ 
           1.ปัญญาวุฑฒะ หมายถึงคนที่แก่ด้วยภูมิความรู้ แม้จะมีอายุยังน้อย แต่หากมีความรู้มากก็เรียกได้ว่าด้วยความรู้ ในอรรถกถาท่านแสดงถึงภิกษุที่เป็นพหูสูตแม้โดยกำเนิดจะเป็นคนหนุ่มก็ตาม ก็ชื่อว่าปัญญาวุฑฒะได้ เพราะเป็นผู้เจริญแล้วด้วยปัญญา คือพาหุสัจจะในสำนักในระหว่างแห่งภิกษุเเก่ผู้มีการศึกษาน้อยทั้งหลาย  ด้วยว่าแม้ภิกษุแก่ทั้งหลายเรียนอยู่ซึ่งพุทธวจนะในสำนักของภิกษุหนุ่มนั้น และหวังอยู่ซึ่งโอวาท การวินิจฉัยความ   และการแก้ปัญหาทั้งหลาย   

           2.คุณวุฑฒะ   หมายถึงผู้เจริญหรือแก่ด้วยคุณธรรม ไม่ได้ขึ้นอยู่กับอายุ บางครั้งคนที่มีคุณธรรมสูงส่งนั้นอาจจะยังมีอายุไม่มากก็ได้ อาจจะเป็นพระภิกษุหรือสามเณรรูปหนุ่มที่มีคุณธรรมสูงก็เป็นคนแก่ด้วยคุณวุฒิได้เหมือนกัน ในอรรถกถาท่านแสดงถึงภิกษุที่ถึงพร้อมด้วยอธิคม (บรรลุคุณวิเศษมีฌานและมรรคผลเป็นต้น)ชื่อว่า คุณวุฑฒะคือผู้เจริญโดยคุณ  เพราะว่าแม้ภิกษุแก่ทั้งหลายดำรงอยู่ในโอวาทของภิกษุหนุ่มนั้นแล้วเจริญวิปัสสนาแล้วย่อมบรรลุอรหัตผลได้
           3.ชาติวุฑฒะ  หมายถึงผู้ที่แก่โดยชาติกำเนิดเช่นพระราชาผู้เป็นกษัตริย์ แม้ทรงพระเยาว์ เป็นกษัตริย์ผู้ได้รับมุรธาภิเษกแล้ว   หรือจะเป็นพราหมณ์ก็ตาม  ก็เป็นผู้ควรแก่การกราบไหว้ของชนที่เหลือชื่อว่า  ชาติวุฑฒะ  ผู้เจริญโดยชาติ  คนแก่ประเภทนี้แก่เพราะชาติกำเนิด  สงวนสิทธิ์เฉพาะคนบางกลุ่มเท่านั้น
           4. วัยวุฑฒะ หมายถึงคนที่มีอายุมากจึงเรียกว่าคนแก่ เพราะเกิดก่อนทุกจำพวก จึงเป็นผู้เจริญหรือแก่ตามวัย ภาษิตไทยมีอยู่คำหนึ่งว่า “แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน”

           ในบรรดาวุฑฒบุคคลสี่จำพวกเหล่านั้น  เว้นพระผู้มีพระภาคเจ้าเสียแล้ว ใคร ๆ  ผู้จะเสมอด้วยพระสารีบุตรเถระในทั้งปัญญาย่อมไม่มี เพราะเหตุที่ท่านได้บรรลุสาวกบารมีญาณทั้งปวง  พร้อมด้วยคุณทั้งหลายในเวลาครึ่งเดือน พระสารีบุตรนั้นแม้โดยชาติสกุล ก็อุบัติแล้วในสกุลพราหมณ์มหาศาล พระสารีบุตรนั้นแม้จะเสมอกันโดยวัยกับภิกษุผู้เป็นสหายของท่าน ก็ชื่อว่าเจริญแล้วด้วยเหตุทั้งสามประการเหล่านี้ 
           คนที่มีคุณสมบัติของคนแก่ครบทั้งสี่ประการหายาก โดยเฉพาะชาติวุฒินั้นต้องอยู่ในสังคมที่มีระบบชนชั้น ในอินเดียโบราณสมัยพุทธกาลยังมีระบบวรรณะ คนนับถือกันตามวรรณะคือกษัตริย์ พราหมณ์ แพศย์ ศูทร แม้ปัจจุบันจะมีน้อยลง ระบบวรรณะก็ยังคมมีให้เห็นในสังคมอินเดีย ส่วนประเทศที่ปกครองด้วยระบอบกษัตริย์ก็เริ่มเหลือน้อยลงแล้ว ประเทศไทยแม้จะมีพระมหากษัตริย์อันเป็นที่รักของปวงชนชาวไทย แต่ก็อยู่ใต้รัฐธรรมนูญ ผู้ที่กำเนิดในสกุลกษัตริย์ก็ถือว่าเป็นคนแก่ด้วยชาติวุฒิ

           พระเทพปริยัติวิมลได้เจริญด้วยวัยวุฒมีอายุครบหกสิบปี มีปัญญาวุฒและคุณวุฒเป็นผู้บริหารสูงสุดในมหาวิทยาลัยคืออธิการบดี ซึ่งมีตำแหน่งเดียวในหนึ่งมหาวิทยาลัย คนที่ไม่มีปัญญาและคุณสมบัติจะอยู่ในตำแหน่งนี้ไม่ได้ ส่วนชาติวุฒนั้นเป็นอันตกไปเพราะท่านเขียนไว้ในหนังสือที่แจกในงานอีกเล่มหนึ่งว่า “ชีวิตและงานของเด็กบ้านนอกจากสิงห์บุรี”ท่านเป็นเด็กบ้านนอกบรรพชาเป็นสามเณรตั้งแต่อายุ 9 ขวบ จนปัจจุบันมีสมณศักดิ์ที่ “พระเทพปริยัติวิมล”เป็น “คนแก่”อายุครบ 60 ปี ของบุคคลากรมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย เป็นอธิการบดีที่แก่อย่างมีคุณค่า ชราอย่างมีคุณธรรม

พระมหาบุญไทย  ปุญญมโน
08/04/54