ทำไมโลกนี้จึงมีคนจนและคนรวย บางคนเกิดมาในสกุลสูงพร้อมทั้งมีทรัพย์สมบัติมากมาย แต่บางคนเกิดมาก็ยากจน แม้จะทำงานสายตัวแทบขาดก็ยังไม่รวยสักที ปัญหานี้มีมานานไม่ว่ายุคสมัยใดตราบใดที่ยังมีมนุษย์ในโลกนี้อยู่ก็ต้องมีคนจนและคนรวยอยู่ในสังคมเดียวกัน คนหนึ่งหาเช้ากินค่ำจะกินพอประทังชีวิตไปวันๆยังลำบากยากเข็ญ ส่วนอีกบางคนเงินไหลมาเทมาจนใช้ไม่หมดซื้อของราคาแพงแต่ไม่ค่อยได้ใช้ สินค้าที่ผลิตในท้องตลาดก็จะมีกลุ่มลูกค้าสำคัญอยู่สี่กลุ่มคือกลุ่มคนรวย คนพอมีอันจะกิน คนทั่วไปและคนจน แต่ละกลุ่มราคาจะแตกต่างกันไปด้วยตามฐานะของคนซื้อ
เคยมียุคหนึ่งคาร์ล มาร์กซ์ นักปรัชญา นักเศรษฐศาสตร์การเมือง นักประวัติศาสตร์ นักสังคมนิยม นักคอมมิวนิสต์ และนักปฏิวัติชาวเยอรมัน ผู้ซึ่งเป็นเจ้าของแนวคิดที่มีบทบาทสำคัญยิ่งต่อการพัฒนาลัทธิคอมมิวนิสต์สมัยใหม่ได้แยกแยะความแตกต่างระหว่างนายทุนกับผู้ค้าขาย พ่อค้าแม่ค้าซื้อสินค้าจากที่หนึ่งมาเพื่อขายในอีกที่หนึ่ง หรือถ้าจะกล่าวให้ชัดเจนก็คือ พวกเขาซื้อของจากตลาดหนึ่งเพื่อไปขายยังอีกตลาดหนึ่ง เนื่องจากกฎอุปสงค์และอุปทานทำงานภายในตลาดใดๆ ตลาดเดียว ราคาโภคภัณฑ์ระหว่างสองตลาดอาจมีความแตกต่างกันได้ ผู้ค้าขายจึงใช้ประโยชน์จากความแตกต่างนี้เพื่อหวังกำไร
ในความคิดของมาร์กซนั้น นายทุนกลับใช้ความแตกต่างระหว่างตลาดแรงงานกับตลาดของโภคภัณฑ์ที่ผลิตขึ้น มาร์กซสังเกตว่าในทุกๆ อุตสาหกรรมที่ประสบผลสำเร็จ ค่าจ้างแรงงานจะมีราคาต่ำกว่าราคาของสินค้าที่ผลิตได้ มาร์กซเรียกความแตกต่างนี้ว่า "มูลค่าส่วนเกิน"และอธิบายว่ากำไรของนายทุนนั้นเกิดจากมูลค่าส่วนเกินนี่เอง คนจนคนรวยเพราะระบบทุนนิยม ดังนั้นวิธีแก้ปัญหาคือรัฐเข้าไปจัดการการผลิตเสียเองจากนั้นจึงแบ่งปันให้ประชาชนได้อยู่กินตามสมควร คนจนและคนรวยก็จะหมดไป ต่อมาแนวคิดแบบนี้ได้รับการขานรับและกลายเป็นระบบการปกครองแบบคอมมิวนิสม์ หรือหากเบาหน่อยก็จะเป็นสังคมนิยม ปัจจุบันก็ยังมีหลายประเทศใช้ระบอบการปกครองแบบนี้อยู่ การอธิบายแบบนักปฏิวัติจึงหนีไม่พ้นเรื่องทุน แรงงาน และมูลค่าค่าส่วนเกินเป็นต้น หากจัดการเรื่องเหล่านี้ได้สังคมก็ไม่มีคนรวยคนจน
ในพระพุทธศาสนาการที่คนเกิดมาแล้วแตกต่างกันนั้นเป็นเพราะกรรมเป็นเหตุ ดังพุทธดำรัสที่พระพุทธเจ้าได้ตอบสุภมาณพ โตเทยยบุตรที่ปรากฎในจูฬกัมมวิภังคสูตร มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ (14/579/287) สรุปความว่า สุภมาณพ โตเทยยบุตร ได้เข้าไปทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า "ข้าแต่พระโคดมผู้เจริญ อะไรเป็นเหตุ เป็นปัจจัยที่ทำให้มนุษย์ทั้งหลายมีความแตกต่างกัน บางคนมีโภคะ(ทรัพย์)น้อย บางคนมีโภคะ(ทรัพย์)มาก
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า "ดูกรมาณพ สัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตน เป็นทายาทแห่งกรรม มีกรรมเป็นกำเนิด มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์ มีกรรมเป็นที่พึ่งอาศัย กรรมย่อมจำแนกสัตว์ให้เลวและประณีตได้ ทำให้มนุษย์แตกต่างกันได้"
สุภมาณพกราบทูลว่า “ย่อเกินไปพระเจ้าข้า โปรดขยายความอีกหน่อยเถิด”
พระพุทธเจ้าจึงสาธยายว่า “บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม ย่อมไม่เป็นผู้ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยาน ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อาศัย เครื่องตามประทีปแก่สมณะหรือพราหมณ์ เขาตายไป จะเข้าถึงอบาย ทุคติวินิบาต นรก เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไปไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์ เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนมีโภคะน้อย(ยากจน)
บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม ย่อมเป็นผู้ให้ข้าว น้ำ ผ้า ยาน ดอกไม้ ของหอม เครื่องลูบไล้ ที่นอน ที่อยู่อาศัย เครื่องตามประทีปแก่สมณะหรือพราหมณ์ เขาตายไปจะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อมสมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไปไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเป็นมนุษย์ เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนมีโภคะมาก(เป็นคนรวย)
สุภมาณพ โตเทยยบุตร ได้กราบทูลถามต่อไปว่า "ทำไมคนบางคนในโลกนี้จึงเกิดในสกุลต่ำ บางคนเกิดในสกุลสูง ขอพระพุทธองค์ได้โปรดแสดงเหตุปัจจั ยด้วยเถิด"
พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้อธิบายต่อไปว่า "บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตาม เป็นคนกระด้างเย่อหยิ่ง ย่อมไม่กราบไหว้คนที่ควรกราบไหว้ ไม่ลุกรับคนที่ควรลุกรับ ไม่ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ไม่ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทางไม่สักการะคนที่ควรสักการะ ไม่เคารพคนที่ควรเคารพ ไม่นับถือคนที่ควรนับถือไม่บูชาคนที่ควรบูชา เขาตายไปจะเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก เพราะกรรมนั้นอันเขาให้พรั่งพร้อมสมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไปไม่เข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก ถ้ามาเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนเกิดในสกุลต่ำ
บุคคลบางคนในโลกนี้จะเป็นสตรีก็ตาม บุรุษก็ตามเป็นคนไม่กระด้าง ไม่เย่อหยิ่ง ย่อมกราบไหว้คนที่ควรกราบไหว้ ลุกรับคนที่ควรลุกรับ ให้อาสนะแก่คนที่สมควรแก่อาสนะ ให้ทางแก่คนที่สมควรแก่ทาง สักการะคนที่ควรสักการะ เคารพคนที่ควรเคารพ นับถือคนที่ควรนับถือ บูชาคน ที่ควรบูชา เขาตายไป จะเข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ เพราะกรรมนั้น อันเขาให้พรั่งพร้อม สมาทานไว้อย่างนี้ หากตายไปไม่เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์ ถ้ามาเกิดเป็นมนุษย์เกิด ณ ที่ใดๆ ในภายหลังจะเป็นคนเกิดในสกุลสูง
มนุษย์เราเกิดมาแล้วมีฐานะไม่เท่ากันส่วนหนึ่งเป็นเพราะผลของกรรมเก่าที่เคยทำไว้ในอดีตหรือกรรมใหม่ที่ทำในปัจจุบัน ซึ่งกรรมบางอย่างให้ผลได้ในปัจจุบัน แต่กรรมบางอย่างติดตามมาจากอดีต กรรมจึงทำให้มนุษย์ทั้งหลายแตกต่างกัน กรรมจำแนกสัตว์ ดังนั้นในโลกนี้จึงมีทั้งคนจน คนรวย คนดี คนชั่ว คนรูปร่างสูงต่ำ ผิวพรรณดำ ขาวเป็นต้นผสมปนเปคละเคล้ากันไปเพราะทำกรรมมาต่างกันนั่นเอง ส่วนลัทธิการปกครองสามารถแก้ปัญหาสังคมได้อาจในยุคสมัยหนึ่งเท่านั้น แต่จะแก้ปัญหาความเท่าเทียมกันในสังคมได้หรือไม่นั้น อันนี้ต้องกลับไปถามเฮเกลและคาร์ล มาร์กผู้คิดค้นทฤษฎีคอมมิวนิสต์ที่ว่าด้วยคนต้องมีความเท่าเทียมกันในสังคมเอาเอง.......อาตมาตอบแทนเขาไม่ได้......
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
29/07/53