มีวันหยุดติดต่อกันหลายวันในช่วงเทศกาลปีใหม่ ผู้คนส่วนหนึ่งออกเดินทางไปต่างจังหวัดหรือไปในที่ที่อยากไป ไปพักผ่อนจิตใจ หลังจากที่หักโหมทำงานมาตลอดทั้งปี การเดินทางมักจะพบกับสิ่งใหม่ๆ ที่พบกับสถานที่ที่ไม่คุ้นเคย ได้สัมผัสบรรยากาศแปลกใหม่ ต้องมีสักอย่างที่ทำให้ลืมความเคยชินที่ทำมาเป็นประจำ การเดินทางจึงเป็นเหมือนการไปพบสิ่งใหม่ๆที่ทำให้ลืมความเคยชินเก่าๆ แต่ทว่ามนุษย์มีความพิเศษอยู่อย่างหนึ่งคือมักจะลืมสิ่งที่ควรจำ แต่มักจะจำสิ่งที่ควรลืม
ไม่ได้วางแผนล่วงหน้าอะไรว่าในช่วงปีใหม่จะเดินทางไปไหน ตั้งใจไว้แต่ต้นว่าน่าจะสะสางงานที่คั่งค้างอยู่ให้แล้วเสร็จ แต่พอถึงวันหยุดจริงๆ กลับทำไม่ได้อย่างที่คิด งานยังคงกองอยู่บนโต๊ะ บางอย่างยังอยู่ในไฟล์ข้อมูล คิดอะไรไม่ออก บอกอะไรไม่ได้สมองตีบตัน เดินไปเดินมาสิ่งที่คิดว่าจะทำก็ไม่ได้ทำ
หยิบหนังสือนวนิยายมาอ่านเล่น ก็อ่านไปไม่ถึงไหน แต่ก่อนเคยอ่านแล้วสนุก แต่ทำไมในปัจจุบัน ณ ช่วงที่มีเวลาว่างจริงๆ กลับอ่านไม่สนุก วางเล่มนั้นหยิบเล่มใหม่ขึ้นมา แต่อ่านไปได้ไม่กี่หน้าก็ต้องวาง วันก่อนรอประกาศผลของพระภิกษุผู้มีสิทธิ์เข้าสอบคัดเลือกเข้าอบรมพระธรรมทูต เนื่องจากรับหน้าที่เป็นเว็บมาสเตอร์ของเว็บไซต์พระธรรมทูต ยังหาผู้มาทำหน้าที่แทนไม่ได้ จึงต้องรอเพื่อประกาศรายชื่อ เสร็จจากนั้นก็มีงานออกข้อสอบให้สำนักเลขานุการสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ(ธรรมยุต) ได้รับมอบหมายให้ออกข้อสอบวิชาหนึ่ง ทำงานเสร็จส่งข้อสอบไปทางอีเมล์ งานในหน้าที่เสร็จไปอีกหนึ่งงาน
โรงเรียนพระปริยัติธรรมแผนกบาลีก็ต้องปิดเพราะต้องใช้สถานที่ในการบวชเนกขัมมะของอุบาสกอุบาสิกา ที่จะมาบวชเนกขัมมะปฏิบัติธรรมและสวดมนต์ข้ามปีต้อนรับปีใหม่ อีกอย่างสามเณรที่เป็นนักเรียนต่างก็ทยอยกลับไปเยี่ยมญาติพี่น้องในต่างจังหวัด วัดจึงค่อนข้างจะเงียบสงัด
ยังมีงานบรรยายธรรมให้กับผู้ที่บวชเนกขัมมะในวันสิ้นปี ซึ่งพอจะหาคนบรรยายแทนได้ งานในวัดก็ปล่อยให้เป็นหน้าที่ของเจ้าอาวาสท่านบริหารรับผิดชอบไป ถือว่าเป็นความโชคดีที่เป็นเพียงพระลูกวัด ไม่ได้เป็นเจ้าอาวาสภาระงานจึงไม่มาก งานที่มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ศาลายา ก็ประกาศหยุดการเรียนการสอนในช่วงเทศกาลปีใหม่ เป็นอันว่างานที่ทำอยู่ประจำตอนนี้หยุดพักชั่วคราว โทรศัพท์เงียบเสียงตั้งแต่เมื่อวานแล้ว ทั้งวันมีคนโทรเข้ามาเพียงสายเดียว
ตัดสินใจได้ในช่วงเย็นของวันวานหลังจากที่ทำวัตรสวดมนต์เย็นเสร็จก็กราบลาเจ้าอาวาสว่าขอลาไปต่างจังหวัด ซึ่งตอนนั้นก็ไม่รู้ว่าจะไปที่ไหน กลับมาคิดพิจารณาว่าจะเดินทางไปไหนดี ไปเยี่ยมบ้านเกิดที่จากมานานแล้วคงพอมีคนจดจำได้บ้าง ไปเยี่ยมเพื่อนที่เป็นเจ้าอาวาสในต่างจังหวัดอีกหลายรูปซึ่งแต่ละรูปก็คงมีงานในเทศกาลปีใหม่ กลับไปเยี่ยมแม่ที่มีอายุมากแล้ว คิดดูอีกทีไม่ได้เดินทางไปเยี่ยมแม่มานานแล้ว มีแต่ทักทายทางโทรศัพท์ถามข่าวคราวสารทุกข์สุกดิบธรรมดา แม่ไม่เจ็บไม่ป่วยก็สบายใจได้ แต่ไม่ได้เห็นหน้าว่าแก่ไปมากน้อยแค่ไหนแล้ว หรือว่าจะไปเชียงใหม่เมืองที่เคยอยู่มานานสิบปี ยังมีเพื่อนที่เป็นเจ้าอาวาสหลายวัด คงยังพอมีคนรู้จักหาที่พักได้สะดวก
เก็บสิ่งของสำคัญใส่กระเป๋า ซึ่งไม่มีอะไรมาก มีกล้องถ่ายภาพตัวเดียว โทรศัพท์หนึ่งเครื่อง หนังสือหนึ่งเล่มเอาไว้อ่านเวลารอรถ ไปหาถ่ายภาพเล่นๆเพื่อพักผ่อน ที่ไหนก็ได้ที่ใจอยากไป ไปทักทายความแก่ที่กำลังจะมาเยือน ไปแบบไม่มีการวางแผนล่วงหน้า
ปีเก่ากำลังจะก้าวผ่าน ปีใหม่กำลังจะมาเยือน คืนและวันหมุนไปไม่หยุดนิ่ง โลกก็เสื่อมลงทุกวัน ภาวะโลกร้อน น้ำแข็งละลายที่ขั้วโลก บางแห่งน้ำท่วมหนัก บางแห่งอากาศหนาวเย็น โลกมีสภาพไม่เหมือนกัน เพราะต้องเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพแวดล้อม
ชีวิตมนุษย์ก็หมุนไปไม่หยุดนิ่ง ความแก่ชราเพิ่มขึ้นทุกปี ย้อนกลับมามองที่ตัวเราเองปีนี้ผ่านหลักห้ามาหลายปี เริ่มจะเข้าใกล้หลักหกเข้าไปทุกที การเคลื่อนไหวช้าลง ความคิดก็ยิ่งเชื่องช้าคิดอะไรไม่ทันใจ บางเรื่องที่ควรจะทำทันทีกลับไม่ทำมัวแต่คิดแล้วคิดอีก บางเรื่องยังไม่มีความจำเป็นอะไรกลับรีบทำ แต่ก็ใช่ว่าสิ่งที่มากับความแก่จะไม่มีดีทั้งหมด ยังมีส่วนที่ดีอยู่หลายประการคือทำอะไรก็รอบคอบขึ้น ใจเย็นขึ้น ไม่บุ่มบ่ามรีบทำเหมือนสมัยที่ยังเป็นหนุ่ม คิดช้า เดินช้า แต่จิตใจหนักแน่นมั่นคงขึ้น
วันเดือนเคลื่อนไปวัยก็เคลื่อนไปตาม ดังพุทธศาสนภาษิตที่แสดงไว้ในนชีรติสูตร สังยุตตนิกาย สคาถวรรค (15/210/59) ความว่า “รูปของสัตว์ทั้งหลายย่อมทรุดโทรม นามและโคตรย่อมไม่ทรุดโทรม ราคะท่านเรียกว่าทางผิด ความโลภเป็นอันตรายของธรรม วัยสิ้นไปตามคืนและวัน
แปลมาจากภาษาบาลีว่า “รูปํ ชีรติ มจฺจานํ นามโคตฺตํ น ชีรติ
............... ราโค อุปฺปโถติ วุจฺจติ
โลโภ ธมฺมานํ ปริปนฺโถ วโย รตฺตินฺทิวกฺขโย ฯ
หมายเหตุ: เส้นปะคือข้อความที่ขาดหายไป ซึ่งมีแปดคำตามลักษณะของปัฐยาวัตร แต่พระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีทำเส้นปะละไว้ ส่วนพระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยก็แปลตามข้อความที่ปรากฏในฉบับภาษาบาลี จึงไม่รู้ว่าข้อความที่ขาดหายไปนั้นคืออะไร แปลเท่าที่มี ไม่เพิ่มเติมหรือตัดทิ้ง รักษาเนื้อความในพระไตรปิฎกซึ่งเป็นคัมภีร์ที่สำคัญที่สุดของพระพุทธศาสนาไว้
ร่างกายของสัตว์ทั้งหลายย่อมทรุดโทรมไปตามธรรมดา ส่วนนามและโคตรแม้ว่าชีพจะสิ้นไปแล้วก็ยังปรากฎความดีชั่วของผู้กระทำฝากไว้ในโลกนี้ ทำดีมีคุณแก่ตัว ทำชั่วแม้ชื่อตัวก็มัวหมอง
ราคะแปลว่าสี เครื่องย้อม ความกำหนัด ความยินดีเป็นทางผิด เครื่องย้อมสีทำให้เสื้อผ้าอาภรณ์มีสีสดใส แต่เครื่องย้อมใจมีแต่จะทำให้จิตใจรุ่มร้อน วุ่นวาย รักง่ายหน่ายเร็ว ปัญหาการทำความผิดของมนุษย์ส่วนหนึ่งมาจากราคะนี้เอง ยิ่งถ้าหากเพิ่มโทสะ และโมหะ เข้ามาอีก ก็เป็นการเพิ่มทางแห่งการทำความผิดมากยิ่งขึ้น
ความโลภเป็นอันตรายต่อธรรมะหรือ “ธมฺม” ในภาษาบาลีที่แปลได้หลายความหมายคือคำสอนของพระพุทธเจ้า สภาวะ ธรรมชาติ ความจริง ปรมัตถธรรม บุญ ความดี ความยุติธรรม สิ่งปรากฎการณ์ ธรรมารมณ์ อารมณ์ทางใจ เจตสิก และเหตุ หากจะทำอะไรไม่ทำด้วยความอยากจนมากเกินไป ทำแต่พอดี ทำพอประมาณ โดยความมีเหตุมีผล ก็จะทำให้เกิดบุญ เกิดความดี มีความยุติธรรม
ส่วนคำว่า "วัย" ภาษาบาลีเป็่น "วย" แปลว่าความเสื่อมซึ่งถูกกาลเวลากลืนกินไปทีละนิด ไม่นาก็หมดสิ้นไปนั่นคือแก่ชราและสิ้นไปตามที่ควรจะเป็น ผู้ที่มีอายุมากภาษาบาลีใช้คำว่า “วยฏฺฐ” แปลว่าผู้ตั้งอยู่ในวัย คือมีอายุมาก
ช่วงที่มีวันหยุดหลายวันในเทศกาลปีใหม่ ไม่รู้จะอยู่ทำอะไรในสถานที่ที่มีความคุ้นชิน อยู่ติดต่อกันมานานหลายเดือน ได้พบเห็นแต่สิ่งเก่าๆ การได้ออกเดินทางไปยังสถานที่แห่งใหม่หรือสถานที่เก่าที่เคยจากมานานแล้ว ก็เป็นการเปลี่ยนสถานที่เพื่อหาที่สงบใจ หาที่พักผ่อนใจ เป็นการเตรียมความพร้อมในการทำงานในปีต่อไป จะได้ทำงานอย่างมีเต็มกำลังตลอดปี มีความสุขทุกคืนวัน
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
30/12/57